m.mn
түрүүлж мэдээлнэ
Архив
2015.06.27 07:21
394
П.БАТХУЯГ "ЗАГАС МЭТ"

Пүрэвхүүгийн Батхуяг Улаанбаатар хотод 1975 онд төрсөн. 1997 онд Дорно дахины утга зохиолын дээд сургууль, 2001 онд МУИС-ийн магистратур, 2004 онд МУБИС-ийн аспирантур төгссөн. 2004 онд “Алтан өд” 2007 онд МЗЭ-ийн шагнал хүртсэн. Яруу найраг, хүүрнэл зохиол, жүжиг, уран зохиолын судлал шүүмжийн төрлөөр нийт 30 гаруй бүтээлтэй. Утга зохиолын “Хүрээ ахан дүүс” бүлгэмийн гишүүн.

Хүүрнэл зохиолын төрлөөр "Үйлийн үрийн байшин", "Ганцхан тогшилт чулуун зүүд", "Хүүрнэл зүрх", "Хүрэл зүрх" номууд хэвлүүлсэн. Яруу найргийн төрлөөр "Буух зурвас", "Улаан хотын зүрх", "Шинэ үнэр хийгээд Би", "Металл хотын уянга", "Биоплазм шүлгүүд" зэрэг ном хэвлүүлэн гаргажээ.


ЗАГАС МЭТ

(өгүүллэг)


    Түүний үглэн дуулахыг хэн ч тэвчихийн аргагүй. Харин би өөрийнхөө зохиосон аргын хүчээр л олон жил юу ч болоогүй мэт амьдарч чадаж байгаа юм. Анх хурим хийсний маргаашнаас л тэр үглэж эхэлсэн юм. “Адилхан залуу хосууд хуримын аялал хийгээд гадаадад амарч байна. Гэтэл чи бид хоёрын байж байгааг, амьтан хүмүүсээс би ичиж байна. Нүүр хуурайшаад байна, тос авч түрхэх юмсан, чиний цалин амьдралд хүрэхгүй байна. Би л хувьдаа ингэж хуруу хумсаа хуйхлах шахсан, ядуу тарчиг амьдарч чадахгүй”. Гэвч тэр надтай хамт амьдарсаар арваад жил өнгөрсөн байлаа.

* * *

    Гэрлээд сар өнгөрсний дараа би өөрийнхөө аргыг нээж олсон юм. Тэгээд аргаа "загас мэт" хэмээн нэрлэхээр шийдэж билээ. Энэ ертөнцөд магадгүй хамгийн оносон нэр юу вэ гэвэл миний зохиосон аргандаа өгсөн нэр байж таарна. Түүнийг үглэж эхлэхэд нь би "загас мэт" байдалд шилжин ордог юм. “Би чамтай гэрлэж, амьдралдаа ямар том алдаа хийгээ вэ? Өөр олон сайхан залуучууд намайг эргүүлж байхад очиж очиж, амьдрах чадваргүй цаас шагайхаас өөр эрдэмгүй чамтай гэрлэдэг би яасан азгүй хүн бэ? Хүүхдийн чинь сургалтын төлбөр нэхэгдээд байна. Чи юугаа бодоод гөлийгөөд байгаа юм бэ? Үгүй, чи сонсож байна уу? Манайх гэдэг айл хоёрхон өдрийн махтай, таны хэдэн халтар юм буусан уу?”
Хариу юу ч үл сонсдоно. Би загас мэт байдалд хэдийнээ шилжин орсон болохоор загас мэт таг дуугүй. Нарны гэрэл цонхоор ёлтойн тусна. Удахгүй газар гэсэж, хаврын урь орох нь дээ! Цонхны цаана модон дээр том жижиг хоёр шувуу зэрэгцэн суугаад жиргэж байна. Ямар дуугаар жиргэж байгаа бол сонсох юмсан. Даанч би "загас мэт" байдалд шилжчихсэн байгаа. Дээврийн цас хайлж, дэргэд под подхийн дуссаар, ар нуруугаа наранд хандуулан зогсвол хачин таатайгаар ээнэ. Том жижиг хоёр шувуу жиргэж, жиргэж эвэр хошуу нь чилсэн янзтай, баруун зүг урд хойноо орон нисэн одов. Тэдний сууж байсан модны мөчир дээр том эрээн муур хэл амаа долоон, шувууны ан хийх гэсэн нь бүтээгүйд сэтгэл дундуур байдалтай, цээжээ хүржигнүүлсээр үлдэв. Манай авгайд орос дарга нь нутаг буцахдаа дурсгал болгож өгсөн энэ муур ховдог, хонхолзуур гэж учир байхгүй. Шанага сүү уучихаад цадахгүй, өөдөөс цэхийгээд суудаг юм. Олон удаа төөрүүлж хаяна даа гэж бодсон ч хүүхдүүд минь их эрхлүүлж эвийлээд байхаар нь болоогүй юм. Бага хүү минь бүр өвөртөлж унтах нь холгүй, түүнтэй тоглоно. Би бүр аргаа бараад тэр муурнаас холдуулах санаатай, хүүдээ дөрвөн алтан загас худалдан авч өгөв. Хүүхдүүд минь шилэн саван дотроо хөөцөлдөн тоглох, гялтганасан шаргал загаснуудыг сонирхон нэг хэсэг өнөөх муурыг мартав. Одоо л хээр аваачиж хаяна даа хэмээн бодож байтал нэг өглөө аквариум зөвхөн ус, өөр юу ч үгүй хоосон. Тэнд амьд амьтан ганц ч үлдсэнгүй. Хөөрхий дөрвөн загасыг минь энэ "цэхэр" муур зооглож орхижээ. Энэ явдалд нь шалтаглаад “айлд муур байх муу гэдэг юм, энэ мууг төөрүүлж орхиё” гэсэнд эхнэр минь зөвшөөрсөнгүй. “Манай даргын дурсгал чамд гай болоо юу, буянтай хүний үлдээсэн юм, надад буянаа өгч байгаа юм. Энэ гэрийг хэн тэжээж байна!!!” Загас мэт байдалд шилжихээс өөр аргагүй болж билээ.

* * *

    Тэгэхэд би анх удаа хамгийн удаан буюу долоо хоног "загас мэт" байдалд шилжсэн юм даг. Хэнтэй ч юм ярихгүй загас мэт дуугүй байх хичнээн сайхан болохыг би мэднэ л дээ! Гэхдээ тэр хэдэн хоногийнх шиг тийм сайхан байсныг санадаггүй юм. Үүлэн завсраар шагайх нар ямархан илч гэрэлтэй байдаг билээ. Түүн шиг л "загас мэт" байх тэрхэн үед би чухам л аз жаргалаар дүүрэн байлаа. Сүүлдээ өөрийгөө хязгааргүй далай тэнгист дураар сэлгүүцэн яваа загас мэтээр төсөөлж, дэргэд гарах түмэн янзын дуу шуугианыг сонсолгүй, гагцхүү урагш л тэмүүлэн, алсыг ширтэж, ярихыг хүсвэл дотор хүнтэйгээ л элдвийг ярилцан хачин тунгалагхан байв. Загас мэт байдлаас бодит амьдрал уруугаа шилжихийн урьд өдөр айсандаа би золтой л ухаан алдаж унаагүй. Цонхоор гадагш нааш цааш яаран явах хүмүүсийг харж зогстол эхнэрийн минь эрээн муур над руу гэтэн гэтсээр дөхөж явааг харав. Яг л модон дээр суугаа шувуу шүүрэх гэж буй мэт, эсвэл усан дотор яваа загас шүүрэхээр мярааж яваа мэт аяархан. Дэргэд байсан савтай цэцгийг би түүн рүү нүүлгэв. Огло үсрэн бултаад цааш гүйж одов. Тэр өдөржингөө миний араас гэтэв. Эгзгийг минь тааруулж байгаад над руу дайрах гээд байгааг би зөнгөөрөө мэдрээд байв.Шөнө нь ч олигтой унтаж чадсангүй. Аварга том ирвэсэнд бариулж байна гэж хар дарж зүүдлээд хамаг биеийн хар хөлс асгарчихсан сэрэв. Өглөө эрт загас мэт байдлаасаа гарав. Тэр өдөр муур намайг дагаж гэтэж мярайхгүй байгааг анзаарав. Гэвч учрыг нь сайн олохгүй л байлаа. Хэд хоногийн дараа загас мэт байдалд шилжихээс өөр аргагүй болов. Учир нь гудманд бага залуугийн найзтайгаа гэнэт тааралдаад ялимгүй хэтрүүлээд оройтож харив. Үүдээр оров уу, үгүй юу:
-Та хаагуур юугаа хийж тэнээд байдаг юм бэ? Чи яасан баян хүн бэ? Баян хүн л шөнө орой баар саваар явж авгай хүүхэн эргүүлдэг юм. Архи гударч байхаар хэдэн хүүхдэдээ талх бариад ирвэл дээргүй юу? Би тэвчихгүй нь. Ингэж амьдарч чадахгүй нь. Больё чи минь. Ханалаа.
Гэвч тэр надтай амьдарсаар хорин долоон жил өнгөрчээ. Даруйхан загас мэт байдалд шилжив. Гэтэл эрээн муур хамаг биеэ хураагаад над руу үсрэв. Нүдний үзүүрт ярзайсан соёо шүднүүд...

* * *

    Хоолой ам учиргүй хорсож байлаа. Хажууд эхнэр уйлаад сууж байна. Хэдэн муу хүүхэд минь айж сандарсан юмнууд өндөр намаараа эгнээд орны өмнө зогсоно.
Муур яасан бэ хэмээн арай ядан асуув. Хүзүү ам битүү боолттой бололтой. Бага хүү амаа ангалзуулан:
-Аав аа, та загас болж хувираад, эрээн муур тань руу дайраад... гэхэд эхнэр минь үгийг нь тасалж:
-Загас шиг муриганаад байхаар чинь хөөрхий амьтан андуураад дайрсан байлгүй.
Харин би өөрийгөө загас болсон гэдэгт эргэлзэхгүй байв. Эрээн муур цонхны тавцан дээр цагираглан хэвтэнэ.
Аргаа өөрчлөхөөс. Нохой мэт....


Агаарт нисэж, усан дээр алхах бол гайхамшиг биш. Харин газар дээр алхана гэдэг л гайхамшиг.